Ostrożne szacunki wskazują, że wady zgryzu mogą występować nawet u  40 do 80% dzieci i młodzieży. Mogą za nie odpowiadać czynniki genetyczne, ale równie dobrze mogą zostać nabyte w wyniku nieprawidłowych nawyków (np. długotrwałego stosowania smoczka, podawania butelki, ssania kciuka). Bez względu na przyczynę, nieprawidłowy zgryz może powodować szereg problemów, które stopniowo będą utrudniać dziecku codzienne funkcjonowanie.

Konsekwencje nieprawidłowego zgryzu

Warto zacząć od tego, że źle ułożone i zachodzące na siebie zęby znacznie trudniej doczyścić, a to może zwiększać ryzyko wystąpienia próchnicy i stanów zapalnych. Jak na pewno wiemy – stan zębów mlecznych wpływa na kondycję pojawiających się w ich miejsce zębów stałych. Nieprawidłowo ustawione zęby mleczne mogą więc utrudniać wychodzenie zębów stałych bądź sprawiać, że nie będą one rosły we właściwym miejscu.

Bez względu na to, czy jeszcze mleczne czy może już stałe – krzywo ustawione zęby to prosta droga do seplenienia i różnego rodzaju wad wymowy. Takie zęby są też bardziej narażone na uszkodzenia  - częściej się kruszą, pękają, ścierają i łamią. Obciążone przez źle rozstawione zęby mięśnie żucia mogą z czasem powodować bóle żuchwy, a nawet dolegliwości w innych częściach ciała (np. bóle  głowy). Zaburzają oddychanie, utrudniają spożywanie pokarmów, mogą być odpowiedzialne za problemy ze snem (np. chrapanie czy bezdech senny). A jeśli leczenie ortodontyczne nie zostanie wdrożone w odpowiednim momencie, konsekwencją może być także cofanie się dziąseł (tzw. recesja).

Kiedy pójść z dzieckiem do ortodonty – objawy alarmujące

Niektórzy rodzice są przekonani, że z wizytą u ortodonty najlepiej poczekać do momentu, aż dziecko będzie mieć już wszystkie zęby stałe. To nieprawda. Dlaczego? Odpowiedź już padła - nieprawidłowo ustawione zęby mleczne mogą utrudniać wychodzenie zębów stałych albo sprawiać, że nie będą one rosły we właściwym miejscu. Zamiast więc czekać, aż ewentualne wady się pogłębią, trzeba skonsultować z lekarzem wszelkie nieprawidłowości jak najwcześniej.

A jakie objawy powinny nas zaalarmować? Ze specjalistą na pewno warto skonsultować poniższe sytuacje:

• wszelkie nieprawidłowości w ułożeniu zębów, np. zęby stłoczone, zęby rozstawione zbyt szeroko, wystające, pochylone,
• oddychanie przez usta lub ciągle otwarte usta,
• nadmiernie wysunięta lub nadmiernie cofnięta broda,
• niesymetryczne rysy twarzy,
• zaobserwowana wada wymowy,
• szkodliwe nawyki, których trudno dziecko oduczyć, jak np. ssanie kciuka, obgryzanie paznokci, ołówków,
• zgrzytanie zębami,
• chrapanie,
• mocne zaciskanie zębów,
• zbyt wczesna utrata zębów mlecznych.

W jakim wieku można rozpocząć leczenie ortodontyczne?

Na konsultację u ortodonty można się zdecydować w każdym wieku – i trzeba to zrobić, jeśli istnieje jakiekolwiek podejrzenie, że zęby nie rosną jak należy. Warto to też zrobić profilaktycznie – bez względu na to, czy obserwujemy jakieś nieprawidłowości, czy też zęby wydają się być ułożone w porządku. Jeśli tak jest, to tym lepiej – lekarz to potwierdzi i upewni nas w przekonaniu, że leczenie nie jest konieczne. U młodszych dzieci, u których zaczynamy obserwować jakieś nieprawidłowości w ułożeniu zębów, należy skupić się w pierwszej kolejności na wyeliminowaniu ich możliwej przyczyny (np. ssanie kciuka, picie z butelki). Już samo zwalczenie szkodliwych nawyków często prowadzi do samoistnej korekty powstającej wady!

Ortodonci najczęściej zalecają wykonanie badania zgryzu w trzech okresach: między 3 a 6 rokiem życia (gdy u dziecka pojawiły się już wszystkie zęby mleczne), między 7 a 9 rokiem życia (gdy rozpoczyna się wymiana zębów mlecznych na stałe), między 11 a 12 rokiem życia (gdy kończy się wymiana mleczaków na zęby stałe). W czasie pierwszej wizyty w gabinecie ortodontycznym lekarz dokładnie bada ustawienie wszystkich zębów, ocenia sposób ich wzrostu, sprawdza budowę szczęki. W celu dokładnej kontroli może też zlecić wykonanie zdjęć RTG.

I na koniec uspokajamy – jeśli dbamy o to, by nasze dziecko regularnie odwiedzało stomatologa, możemy być pewni, że lekarz w porę wychwyci wszelkie nieprawidłowości i w razie potrzeby pokieruje do odpowiedniego specjalisty. Najczęściej to właśnie stomatolog podczas wizyty kontrolnej zwraca rodzicom uwagę na to, że wskazana jest konsultacja u ortodonty.